“Η εγγονή»-  Bernhard Schlink (Κριτική)

Ένας συγγραφέας, που τα βιβλία του, ο τρόπος γραφής του σε μαγνητίζουν, με την απλότητα και την μεστότητα τους, σε βαθμό να εθίζεσαι διαβάζοντας ασταμάτητα έως το τέλος. Στους περισσότερους είναι γνωστός από το «Διαβάζοντας στην Χαννα’, σε εμένα από το ‘Το Σαββατοκύριακο’. Ένα μυθιστόρημα για τη Γερμανία που δεν έκλεισε ποτέ πραγματικά τις πληγές που άφησε ο ΒΠΠ αλλά και η γενιά της τρομοκρατίας. Δεν με παραξενεύει που στην εγγονή, ο συγγραφέας μέσα από την Οδύσσεια της αυτογνωσίας και του επαναπροσδιορισμού, μετά την αυτοκτονία της γυναίκας του, ενός σχετικά χαμηλών τόνων εβδομηντάχρονου βιβλιοπώλη, , μας παρουσιάζει την ζωή της Διχασμένης Γερμανίας, πριν και μετά την ‘Ένωση. 

Ο Schlink  είναι μαέστρος στην δημιουργία χαρακτήρων οικείων, πραγματικών, ανθρώπων της διπλανής πόρτας που η καθημερινότητα τους, αποτελεί αντικείμενο ανάγνωσης, αναγνώρισης κοινών στοιχείων και προβληματισμού. Με αφετηρία το θάνατο της γυναίκας του, πρώην Ανατολκο Γερμανίδας, ο βιβλιοπώλης Κάσπαρ ανακαλύπτει έκπληκτος, πως η σύντροφος που τόσο αγαπούσε είχε μια σχεδόν παράλληλη ζωή, που τον άφηνε ,οικειοθελώς να μοιράζεται μέρη της. Πικραμένος για όσα δεν μοιράστηκε μαζί της, ανατρέχει μέσα από τα γραπτά της που ανακτά μέσα από έναν παλιό υπολογιστή και τις αναμνήσεις του, στη γνωριμία τους και τη ζωή της πριν και μετά από αυτή. 

Ανατολικο Γερμανίδα που ερωτεύεται και διαφεύγει στη Δύση η Μπίργκιτ μαζί με τον Κάσπαρ αφήνει πίσω της ένα μεγάλο μυστικό, που την κατατρέχει μια ολόκληρη ζωή, γεμάτη ρωτήματα. Ένα παιδί, που παραδίδει για υιοθεσία με τη γέννα του. Ο Κάσπαρ ανακαλύπτει όχι μόνο το παρελθόν της γυναίκας του αλλά και την επιθυμία της να επανορθώσει με την κόρη της ή τον ίδιο τον εαυτό της. Το οικογενειακό παρελθόν, ,με τον πατέρα νεκρό στρατιώτη των SS, στο Ανατολικό μέτωπο και τη γιαγιά και τη μάνα, δεσποτικές και φοβικές απέναντι στο νέο καθεστώς, της παντοκρατορίας της Στάζι που ζητά την απόλυτη υποταγή και συμμέτοχή τους. Μια Γερμανία που οι νέοι γνωρίζονται σε εκδηλώσεις ανταλλαγής, πολιτιστικές και η ατίθαση Μπίργκιτ  γνωρίζει τον φοιτητή με αναζητήσεις και καταγωγή από θρησκευόμενη οικογένεια Κασπαρ. Ένας κεραυνοβόλος ερωτάς σε μια Γερμανία, που το χάσμα της διχοτόμησης, προσπαθούν με αβέβαια και δειλά  βήματα να γεφυρώσουν οι νέοι, που δεν κουβαλάνε το ιστορικό βάρος του παρελθόντος αλλά μόνο την ορμή των ιδεολογιών που έχουν επικρατήσει εκατέρωθεν του Τοίχους.

Στη προσπάθεια να συμφιλιωθεί με οτι εκείνη πρέσβευε και ό,τι ποτέ δεν έζησαν μαζί, ανατρέχει στην γνωριμία τους στην τότε χωρισμένη Γερμανία, σε όσα εκείνος έκανε, αλλά αυτή ποτέ δεν βρήκε αρκετά και διακρίνει πλέον του λόγους που την έκαναν εσωστρεφή, χωρίς να μπορεί να καταλάβει αν ο θάνατος της ήταν αυτοκτονία ή απλά ένα ακόμη βράδι κατανυκτικής μέθης στην προσπάθεια της να έρθει σε ισορροπία ή απλά να αντέξει το βάρος του παρελθόντος της. 

Ο Κάσπαρ αποφασίζει να συνεχίζει την αναζήτηση που η Μπίργκιτ  ποτέ δεν ξεκίνησε, να βγει από το καβούκι του βιβλιοπώλη στα εβδομήντα του χρόνια  και να αναζητήσει τη γυναίκα του στην πρώην Α. Γερμανία, την κόρη της. Η οδύσσεια του δεν θα διαρκέσει πολύ. Αλλά στο τέλος της, μέσα από την επαφή με την «άλλη» Γερμανία, που ο Δυτικός είναι τόσο οικείος όσο και ο τουρίστας, θα βρεθεί όχι στην Ιθάκη του, αλλά σε ένα νέο δίλλημα. Η κόρη της γυναίκας του, είναι πλέον μέλος μιας εθνικιστικής αγροτικής κοινότητας, το καταφύγιο της από τα χρόνια περιθωριοποίησης στην Δ. Γερμανία ,μετά τη σύγκρουση με τους Ανατολικό Γερμανούς γονείς της, με τον πατέρα επιφανές στέλεχος του κόμματος.

Ο Κάσπαρ προσπαθεί να συνεχίσει την εναγώνια προσπάθεια της Μπίργκιτ να ενωθεί με το παρελθόν της και βλέπει στην κόρη της, έναν άλλο άνθρωπο που ελάχιστα ενδιαφέρεται για την βιολογική του μητέρα και προτιμά να εστιάζει μαζί με το σύζυγο και την εγγονή της Μπίργκιτ , στην Νέα Γερμανία, αγροτική, φολκλορική, δεμένη με τη γη και τις παραδόσεις και βαθιά αναθεωρητική. Η Ιθάκη του είναι πλέον η δεκατετράχρονη εγγονή του, γιατί εκεί βρίσκει τον σκοπό στη ζωή του. Να της ανοίξει νέους δρόμους, μακριά από τις παρωπίδες της εθνικιστικής κοινότητας, που ονειρεύεται μια Γερμάνία, για τους Γερμανούς, δίχως ξένους και βλέπει παντού, αδυναμία της Δυτικής κοινωνίας να επιβιώσει, μαλθακότητα, ξενόφερτους εισβολείς και  στοχοποιεί το ξένο και το διαφορετικό. Στη γνωριμία μαζί τους και με την εγγονή, αναγκάζεται να γνωρίσει το μοντέρνο πρόσωπο της ακροδεξιάς στη Γερμανία, εχθρικό σε κάθε τι ξένο, που αμφισβητεί το Ολοκαύτωμα και εστιάζει στην δημιουργία νέων αυτόνομων αγροτικών κοινοτήτων, που θα επιβιώσουν της έκπτωσης της εκφυλισμένης αστικής κοινωνίας. Ο Κάσπαρ συνταράζεται με τις διαφορές και την απολυτότητα, την αντίδραση στην ιστορική αλήεθια και την εσωστρέφεια και ανίκανος να φέρει τη γυναίκα του πίσω, μετακυλίει την αγάπη και το ενδιαφέρον του στην εγγονή του, παρόλες τις αντιδράσεις από τους αντικρατιστές και αντικαπιταλιστικές γονείς. 

Εδώ ο Schlink ξεκινά μια πανέμορφα δομημένη προσπάθεια να παντρέψει τον ηλικιωμένο βιβλιοπώλη, με την εφήβη εγγονή, μέσα από τα βιβλία και τη μουσική, αναγνωρίζοντας και γνωρίζοντας ο ένας τον άλλο, με τους δικούς τους κώδικες, που αλλάζουν, συγκρούονται και βρίσκουν γραμμές επικοινωνίας. Η μουσική και τα βιβλία, η ανταλλαγή ιδεών, ο σκεπτικισμός και η δύναμη της γνώσης θα αλλάξουν τα πράγματα, αλλά η μισαλλοδοξία και ο φόβος θα γκρεμίσουν την σχέση παππού-εγγονής.

Σε ένα αλλιώτικο τέλος, ελάχιστα λυτρωτικό, η βία θα απωλέσει έναν σύμμαχο της. Οι δεσμοί αίματος θα επικρατήσουν  ,αλλά δεν θα υπάρξει το ευτυχισμένο τέλος των Αμερικάνικων ταινιών. Η λύση θα δοθεί από το θάρρος, την ελπίδα και την ανιδιοτελή αγάπη που χαρακτηρίζει τον παππού και από μια εγγονή, που αναλαμβάνει το βάρος των πράξεων της. Η οικογενειακή σάγκα, θα τελειώσει με τους ελάχιστους συγγενείς της Μπίργκιτ , κόρη και άνδρα, πιο κοντά, σε μια Γερμανία που η ανθρώπινή ζεστασιά, έχει χαθεί σε εθνικιστές φάρμες και ακροδεξιά κοινόβια και συγκρούσεις με ακροαριστερούς τραμπούκους. Φως σε μια γκρίζα μέρα που ξεπροβάλλει στα χωράφια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. 

Ένα βιβλίο, προσωπικό, μια αναζήτηση σε μια σχέση με κενά και κρυφά σημεία, μια αναζήτηση πολιτική, πολιτιστική,  που αναδεικνύει τελικά την αξία της τέχνης, της αγάπης και της αφοσίωσης που υπερνικά προκαταλήψεις και διαμορφώνει ανθρώπους, όσο είναι νέοι και πρόθυμοι να μάθουν και να αναθεωρήσουν. Διαβάζεται δίχως τέλος, δίχως σταματημό, σαν μια μεγάλη εξομολόγηση, ενός άνδρα στην χαμένη από καιρό γυναίκα του.